Янгиликлар

Oʻzbekiston qonunchiligi boʻyicha majburiy mehnat

Majburiy mehnat — inson huquqlarini buzuvchi eng ogʻir ijtimoiy hodisalardan biridir. U har qanday demokratik jamiyatda qat’iyan man etilgan. Oʻzbekiston Respublikasida ham bu masala davlat siyosatining muhim yoʻnalishlaridan biri sifatida e’tirof etilgan. Mustaqillikdan so‘ng mamlakatda mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi huquqiy asoslar takomillashtirilib, majburiy mehnatning barcha shakllariga qarshi qat’iy choralar belgilandi.

             1. Majburiy mehnat tushunchasi va uning huquqiy asoslari

Oʻzbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 5-moddasiga koʻra, majburiy mehnat — bu insonning roziligisiz, tahdid, jazodan qo‘rqitish yoki boshqa majburlash shakllari ostida bajariladigan har qanday ish yoki xizmatdir.

Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 44-moddasida:

“Hech kim majburiy mehnatga jalb etilishi mumkin emas. Faqat sud hukmi bilan yoki favqulodda holatlarda, qonunda belgilangan tartibda majburiy mehnatga yo‘l qo‘yilishi mumkin,”

— deb belgilab qo‘yilgan.

Oʻzbekiston, shuningdek, Xalqaro mehnat tashkilotining (XMT) 29-sonli “Majburiy mehnat toʻgʻrisida”gi konvensiyasi (1930-yil) va 105-sonli “Majburiy mehnatni bekor qilish toʻgʻrisida”gi konvensiyasi (1957-yil)ni ratifikatsiya qilgan.

            2. Oʻzbekistonda majburiy mehnatning tarixiy ildizlari va hozirgi holati

        Mustaqillikning dastlabki yillarida, ayniqsa, paxta terimi davrida ayrim hollarda byudjet tashkilotlari xodimlarini majburiy mehnatga jalb etish holatlari kuzatilgan. Bu holat xalqaro tashkilotlar tomonidan ham tanqid qilinib kelgan.

            Ammo 2017-yildan boshlab Oʻzbekistonda majburiy mehnatga qarshi tizimli islohotlar boshlandi. Prezident Shavkat Mirziyoyevning tashabbusi bilan “Majburiy mehnat va bolalar mehnatiga yo‘l qo‘ymaslik” masalasi davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylandi. Natijada:

Bolalar mehnati to‘liq tugatildi;