Янгиликлар

Қарз шартномасини расмийлаштириш тартибидан хабардормисиз

Ассолому алайкум хурматли юртдошлар, яқин йиллар ичида Нотариат тизимига давлат томонидан алохида эътибор берилиб бир қатор янги Қонун, фармон, қарорлар қабул қилинди, Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасида нотариат тизимини тубдан ислоҳ қилиш чора-тадбирлари тўғрисида» 2019 йил 9 сентябрдаги ПФ-5816-сон Фармони, шунингдек нотариуслар томонидан нотариал ҳаракатларни амалга ошириш тартибини белгилаш ҳақидада Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 18 ноябрь, 726-сон билан қарори қилинди.

Айни пайтда нотариал идорага кўпроқ мурожаат бўлаётган Қарз шартномаси расмийлаштириш бўйича озгина тушунча бериб ўтсам.

ЎзбекистонРеспубликасиФуқароликкодексининг 732-моддасига мувофиққарзшартномасибўйичабир тараф (қарзберувчи) иккинчитарафга (қарзолувчига) пул ёкитургахосаломатларибиланбелгиланганбошқаашёларнимулкқилибберади, қарзолувчиэсақарзберувчигабирйўлаёкибўлиб-бўлиб, ўшанчасуммадагипулниёкиқарзгаолинганашёларнингхили, сифативамиқдоригабараварашёларни (қарзсуммасини) қайтарибберишмажбуриятиниолади.
Қарзшартномаситарафларданбиринингталабибўйичахоҳлаганнотариалидорадатасдиқланишимумкин.
Қарзшартномаситасдиқланаётганда нотариус тарафларнингҳақиқийистакларинианиқлашилозим. Шартномадақарзнингқайтарилишмуддати, жойивамажбуриятбажарилишинитаъминлашусуллариҳақида нотариус томонидантушунтирилганлигикўрсатилишикерак. Лозимбўлса, нотариус тарафларнингхоҳиш-истакларинианиқлашмақсадидааризаолишимумкин.
Қарзшартномасибўйичақарзолганшахстомонидантўловмуддатиўтказибюборилганда, Нотариат тўғрисидаги Қонуннинг 73-моддасига мувофиққарзберувчинингилтимосигакўра нотариус қарздоргамулкниқайтаришёкиқарзсуммасиниқайтариббериштўғрисидагиқарзберувчинингаризасиниқарзолгантарафгааризанитопширишнотариалҳаракатиниамалгаоширишивабуҳақдагувоҳномаберишимумкин. Шартномамажбуриятларибажарилмагантақдирдаэса нотариус Қонуннинг 76 — 80-моддалари ҳамдаЎзбекистонРеспубликасиВазирларМаҳкамасининг 2002 йил 18 январдаги 26-сонли қарорибилантасдиқланганНотариусларнингижрохатларигаасосанқарзниундиришсўзсизамалгаошириладиганҳужжатлар рўйхатига мувофиқижрохатиниёзади.
Фуқароларўртасидақарзшартномаси, агарбуқарзнингсуммасибазавийҳисоблашмиқдоринингўнбаравариданортиқбўлса, оддийёзмашаклдатузилишишарт, шартномадагитарафларданбириюридикшахсбўлганидаэсасуммасиданқатъиназар, ёзмашаклдатузилишишарт.
Қарзшартномасинингёзмашаклигариояқилмасликушбу Фуқаролик Кодекснинг 109-моддасида назардатутилганоқибатларгаолибкелади.
Агарқарзолувчинингтилхатиёкиунгақарзберувчитомониданмуайян сумма ёкимуайянмиқдордагиашёлартопширилганлигинитасдиқлайдиганбошқаҳужжатмавжудбўлса, қарзшартномасиёзмашаклдатузилганҳисобланади.
Агарқонундаёкиқарзшартномасидабошқачатартибназардатутилганбўлмаса, қарзберувчи (юридикшахсёкифуқаро) қарзолувчиданқарзсуммасигашартномадабелгиланганмиқдордаватартибдафоизларолишҳуқуқигаэгабўлади.
Фоизлартўлаштартибивамуддатлариқарзшартномасибиланбелгиланади. Агарфоизлартўлаштартибивамуддатларишартномадабелгиланганбўлмаса, улар асосийқарзниқайтаришучуншартномаданазардатутилгантартибдавамуддатлардатўланади.
Қарзолувчиолинганқарзсуммасиниқарзшартномасиданазардатутилганмуддатдаватартибдақарзберувчигақайтаришишарт.
Агарқарзсуммасиниқайтаришмуддатишартномадабелгиланганбўлмаса, қарзолувчиуниқарзберувчиқарзниқайтаришҳақидаталабқўйганкунданбошлабўттиз кун мобайнидақайтаришикерак.
Фоизсизқарзсуммасиқарзолувчитомониданмуддатиданолдинқайтарилишимумкин.
Фоизэвазигаберилганқарзсуммаси, агарқарзшартномасидакўздатутилганбўлсаёкиқарзберувчинингрозилигибилан, муддатиданолдинқайтарилишимумкин.
Агарқарзшартномасидақарзниқисмлаб (бўлиб-бўлиб) қайтаришназардатутилганбўлса, қарзолувчиқарзнингнавбатдагиқисминиқайтаришучунбелгиланганмуддатнибузгантақдирда, қарзберувчиқарзнингқолганбарчасуммасинитегишлифоизларбиланбиргамуддатиданолдинқайтаришниталабқилишгаҳақли.

Шу фурсатдан фойдаланиб, яна бир нарсани такидлашим лозимки фуқаролар оғзаки ёки ёзма равишда тузилган шартномага мувофиқ ўз мажбуриятларини ўз вақтида лозим даражада бажарилиши керак, акс холда моддий ёки мулкий жавобгарлик муқаррар.

Чортоқ туманида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус
Сайдуллаев Фахриддин Файзуллаевич