Янгиликлар

Карантин қоидаси – ҳаёт-мамот масаласи!

Бугун бутун дунё ҳамжамиятини ташвишга солиб турган Коронавирус пандемиясининг олдини олиш борасида юртимизда кечаю-кундуз тинимсиз равишда чора-тадбирлар олиб борилмоқда.
Ривожланган давлатлар Хитой, АҚШ, Италия ва Испаниядаги мавжуд вазият барчамизни беъэтибор қолдирмади албатта. Касаллик тарқалашининг яшин тезлиги бизнинг халқимизни ҳам саросимага солди. Хаттоки, ҳали Ўзбекистонда бу касаллик билан оғриган бемор аниқланмасада ортиқча ваҳимабозлик, ёлғон хабарларга ишониш ва тарқатиш каби ҳолатлар учрагани бор гап.
Хўш аслида муаммо нимада? Аслида муаммо бизнинг ўзимизда. Инсоният яратилибдики одамлар орасида турли йўллар билан оралайдиган гап-сўзларга ишонади, баъзан амал қилади. Бироқ, оммавий ахборот воситалари ва расмий ижтимоий тармоқларда берилаётган ҳамда мутахассис томонидан билдирилаётган фикрларни эшитгиси келмайди. Бу эса ёлғон (фейк) хабарлар гирдобига тушишига ва ўз жамоадошлари орасида ваҳима тарқалишига сабаб бўлиб қолмоқда.
Энди аввалгидек эмас, биз энди карантин қоидалари ва унинг тартиб-таомиллари билан боғлиқ муаммоларимизга йўл топдик ва амалда қўллаб келмоқдамиз.
Шу ўринда Ички ишлар идоралари томонидан эълон қилинган маълумотга эътибор қаратсак, карантин тадбирлари эълон қилингандан буён, Ўзбекистонда 7157 та карантин қоидаларини бузиш ҳолатлари қайд этилган. Ушбу қоидабузарликларнинг аксарияти тиббий ниқоб тақмаганлик билан боғлиқ бўлса, 20 та ҳолатда эса маросим ва йиғинлар ўтказилган.
Ушбу касалликка курашишнинг энг биринчи шарти санитария-гигиена қодаларига амал қилишдир. Санитарияга оид қонун ҳужжатларини ёки эпидемияга қарши кураш қоидаларини бузганлик учун қонунчилигимизда жуда кескин жавобгарликлар мавжуд ва эндиликда улар янада кучайтирилди.
Карантин шароитида давлат санитария назорати органларининг қонуний талабларини, масалан, тиббий текширувдан ўтиш ва даволаниш, карантинни ўташ учун белгиланган жойларга етиб бориш ҳамда ушбу жойни белгиланган муддат давомида тарк этмаслик, касаллик юқиш хавфи мавжуд бўлган даврда мулоқотда бўлинган шахслар ва борилган жойлар ҳақидаги маълумотларни ошкор қилиш тўғрисидаги ёки бошқа қонуний талабларини узрли сабабларсиз бажармаслик жиноят сифатида баҳоланади.
Илгари карантин қоидаларини бузганлик учун, агар бу одамларнинг оммавий касалланишига олиб келса, 3 йилгача озодликдан маҳрум қилишгача жазо белгиланган. Кучайтирилган тартибга кўра, эндиликда бунинг учун 5 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси қўлланилади.
Агар ўша ҳаракат одамларнинг ўлимига сабаб бўлса, 5 йилдан
8 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин эди. Эндиликда карантин қоидаларини бузган шахс 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиниши мумкин.
Халқаро тажрибани олайлик. Мисол учун, Украина қонунларида шахснинг ҳаракатлари юқумли касаллик тарқалишига сабаб бўлса, 5 йилдан 8 йилгача озодликдан маҳрум қилиниши белгиланган. Ушбу қилмиш учун Италия, Испания, Франция, Руминия ва Аргентинада 15 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланиши мумкин.
Умуман, бу каби ҳолатлар учун жавобгарликни кучайтиришдан мақсад карантин шароитида касаллик тарқалишининг олдини олиш ишларини тўлақонли амалга оширишдан иборат.
Шу билан бир қаторда, ёлғон маълумот тарқатган ҳам жазоланиши белгиланди. Қонунга кўра, Жиноят кодекси 244-5-модда билан тўлдирилди. Инсон учун хавфли бўлган юқумли касалликлар ҳақида ҳақиқатга тўғри келмайдиган маълумотларни тарқатиш қуйидагича жазоларни юзага келтириш мумкин:
• 44 млн 600 минг сўмгача жарима;
• 300 соатгача мажбурий жамоат ишлари;
• 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари.
Бундай маълумотларни нашр қилиб, кўпайтириб, ОАВ, Интернет орқали тарқатганларбадални икки ҳисса кўпроқ тўлайди – 89 млн 200 минг сўмгача жарима! Бу ҳолат учун ҳатто 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ жиноий жавобгарлик белгиланди.
Мақсад, биринчи навбатда, асоссиз ваҳима тарқалишининг олдини олишдир. Ваҳиманинг олди олинсагина жамоат хавфсизлиги таъминланади, мутасадди идораларнинг нормал фаолият юритиши учун шароит яратилади.
Бундан ташқари, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс тиббий мажбурлов чораси қўлланилишини назарда тутувчи модда билан тўлдирилди.
Тиббий мажбурлов чораси шахсни маъмурий жавобгарликдан озод этадими? Йўқ. Яъни карантин шароитида қоидаларни бузган шахсга нисбатан маъмурий жавобгарлик белгиланса, у жарима тўлабгина қолмай, бир пайтнинг ўзида 30 суткагача муддатда тиббий мажбурловни ҳам ўтайди.
Амалдаги кодексда мажбурий тиббий чоралар қўллаш учун ҳуқуқий асослар мавжуд эмас эди. Ушбу чоралар санитария ва эпидемияларга қарши курашиш қоидаларини бузган ва айни пайтда касалликнинг янада кенгроқ тарқалишига сабабчи бўлиши мумкин бўлган шахсни жамиятдан ажратган ҳолда мажбурий равишда даволаш имкониятини беради.Ушбу чоралар айнан карантинли ва инсон учун хавфли юқумли касалликлар пайдо бўлиши ва тарқалиши шароитида қўлланади.
Ана энди нафақат ўзини, оиласини, яқинларини керак бўлса бутун бошли жамиятни хавсизлигини ўйламаётган баъзи-бир бепарво фуқароларимиз ниқобсиз юрганганлари учун 1 миллион сўмдан ортиқ жарима тўлашлари мумкин.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 54-моддаси ниқобсиз юрганлик учун жавобгарликни назарда тутувчи қисм билан тўлдирилди. Яъни, карантин шароитида жамоат жойларида ниқобсиз бўлиш 1 млн 115 минг сўм миқдорда жарима солишга сабаб бўлади. Ушбу чорага касаллик “занжирини узувчи” восита сифатида қараш ўринли. Катта жарима тўламаслик учун ҳам ниқоб тақилади, касалликнинг тарқалиш географияси тўсилади, ўз-ўзидан атрофдагилар хотиржамлигига эришилади.
Аслида Қонунларни қабул қилиш эмас унга амал қилиш муҳимроқ. Италияда юз берган вазиятнинг салбийлашувига асосан италиян халқининг ўз-ўзига ишониши, қаҳрамонлик кўрсатишга урингани ва оммавий тадбирларда кўр-кўрона иштироки сабаб бўлди.
Шундай экан, италиянликлар қоқилган чуқурларни биз ўзбекистонликлар четлаб ўтишимиз лозим.
Бунинг учун, бугунги кунда Ўзбекистонда киритилган карантин чекловларига сўзсиз амал қилиш ҳар бир фуқаронинг ҳаёт-мамот масаласига айланмоғи лозим.
Ҳозирда амал қилишимиз керак бўлган чораларни қанчалик сабр-тоқат билан қабул қилсак, короновируснинг мамлакатимизда тарқалиши шунчалик чекланади ва ушбу чекловлар тез фурсатларда ечилиши имконияти ортади. Зеро, ер шари учун буюк имтиҳон бўлаётган бир даврда ҳар бир фуқаро ўз масъулиятини чуқур англаб етиши шарт!